Page 74 - b29255_fulltext
P. 74
การเฉลิมพระยศสถาปนาสมเด็จพระอัครมเหสี
ตามโบราณราชประเพณีนั้น เมื่อพระมหากษัตริย์เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติบรมราชาภิเษกแล้ว ย่อม
โปรดให้เฉลิมพระเกียรติยศพระชายาเดิมเป็นสมเด็จพระอัครมเหสี ในสมัยรัตนโกสินทร์ ได้สืบเนื่องราชประเพณี
ตั้งแต่รัชกาลที่ 1 และรัชกาลที่ 2 เว้นแต่รัชกาลที่ 3 เนื่องจากเมื่อเสด็จขึ้นครองราชย์นั้นมิได้มีพระราชชายาอัน
ทรงศักดิ์ที่สมควรจะเป็นพระมเหสี ส าหรับรัชกาลที่ 4, 5 และ 6 ทรงสถาปนาสมเด็จพระอัครมเหสีภายหลังพระ
ราชพิธีบรมราชาภิเษกแล้ว
สมัยรัชกาลที่ 7 ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ได้มีประกาศเฉลิมพระนามหม่อมเจ้าหญิงร าไพพรรณี
พระวรราชชายา เป็น สมเด็จพระนางเจ้าร าไพพรรณี บรมราชินี ทรงรับเครื่องบรมขัตติยราชอิสริยยศพร้อมสัปต
ปฎลเศวตฉัตร มีพระเกียรติยศเป็นพระอัครมเหสีสมบูรณ์ตามพระราชก าหนดกฎหมาย และพระราชประเพณีทุก
ประการ นับเป็นโอกาสแรกที่มีพระราชพิธีสถาปนาสมเด็จพระบรมราชินี
เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงบรมราชาภิเษกเมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 ในพระราชพิธี
นั้นได้มีประกาศสถาปนาเฉลิมพระเกียรติยศสมเด็จพระราชินีสิริกิติ์ ขึ้นเป็น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม
ราชินี ทรงรับเครื่องบรมขัตติยราชอิสริยยศพร้อมสัปตปฎลเศวตฉัตร ตามโบราณราชประเพณี ต่อมาเมื่อสมเด็จ
พระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินี ทรงรับพระราชภาระด ารงต าแหน่งผู้ส าเร็จราชการแทนพระองค์ ในระหว่างที่
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จทรงพระผนวช จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้เฉลิมพระอภิไธยว่า สมเด็จ
พระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เมื่อวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2499
การเฉลิมพระยศพระราชธิดา
ในสมัยรัตนโกสินทร์ ประเพณีการตั้งกรมและเฉลิมพระยศพระราชธิดา เริ่มตั้งแต่รัชสมัย
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงสถาปนาสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ 2 พระองค์ ให้ทรงกรม
และเฉลิมพระอิสสริยยศ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าหญิงจันทบุรี เป็น สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากุณฑล
ทิพยวดี ด้วยทรงพระเมตตาเนื่องจากทรงก าพร้าพระมารดา และเป็นนัดดาของพระเจ้านครเวียงจันทน์
ครั้นถึงรัชกาลที่ 3 เมื่อ พ.ศ. 2381 ทรงสถาปนา พระเจ้าลูกเธอพระองค์ใหญ่ในขณะนั้น คือ
พระองค์เจ้าหญิงวิลาส เป็น กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ นับเป็นพระราชธิดาพระองค์เดียวที่ได้ทรงกรม
รัชกาลนี้ มีกรณีพิเศษ คือ ทรงสถาปนา หม่อมเจ้าโสมนัส ในพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าลักขณา
นุคุณ เป็น พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าหญิงโสมนัสวัฒนาวดี ด้วยทรงพระเมตตาอย่างยิ่ง ทรงบ ารุงอุปถัมภ์ดุจ
ดั่งพระราชธิดา และทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีโสกันต์มีกระบวนแห่เทียบเท่าพระยศเจ้าฟ้า
ในรัชกาลที่ 4 พระราชธิดาทุกพระองค์ยังทรงพระเยาว์ จึงไม่ทันมีการสถาปนาให้ทรงกรม ต่อมาในรัช
สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้สถาปนาทรงกรมพระราชธิดา
ได้แก่
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงศรีรัตนโกสินทร์
73
