Page 38 - kpiebook62006
P. 38
33
ในแง่แนวคิดทฤษฎีแล้ว “สิทธิ” “เสรีภาพ” และ “หน้าที่” ล้วนมีความเชื่อมโยงกัน กล่าวคือ สิทธิ
หมายถึงอ านาจที่กฎหมายรับรองให้แก่บุคคลคนหนึ่ง ในอันที่จะเรียกร้องให้ผู้อื่นกระท าการบางอย่างบาง
ประการให้เกิดประโยชน์แก่ตน หรือให้ละเว้นกระท าการอย่างใดอย่างใดอย่างหนึ่ง จึงอาจกล่าวได้ว่า
“สิทธิ” ได้ก่อให้เกิด “หน้าที่” แก่บุคคลอื่นด้วย ในทางกฎหมายมหาชน สิทธินั้นจะเรียกร้องให้รัฐโดย
หน่วยงานของรัฐ กระท าการ หรือไม่กระท าการใด ๆ เพื่อตนได้ทุกกรณี ในขณะที่ “เสรีภาพ” หมายถึง
อ านาจของบุคคลในอันที่จะก าหนดตนเอง โดยอ านาจนี้บุคคลย่อมเลือกวิถีชีวิตของตนได้ด้วยตนเอง
1
เสรีภาพจึงเป็นอ านาจที่บุคคลมีอยู่เหนือตนเอง” และมีอิสระในการที่จะกระท าการอย่างใดอย่างหนึ่ง
หรือไม่กระท าการใดตามความประสงค์ของตน โดยใจสมัครอันปราศจากการบังคับหรืออยู่ภายใต้อาณัติของ
2
บุคคลอื่นหรือรัฐ ในแง่หนึ่งอาจมองได้ว่าการมี “เสรีภาพ” คือ การที่บุคคลมีอิสระที่จะกระท าการหรืองด
เว้นกระท าการใดๆ โดยไม่ได้ก าหนดให้รัฐหรือบุคคลใดมีหน้าที่แต่ประการใด แต่หากมองอีกแง่แล้ว การที่
กฎหมายรับรองเสรีภาพอย่างใดอย่างหนึ่งให้แก่บุคคล ย่อมมีผลก่อให้เกิด “หน้าที่” แก่ผู้อื่นด้วยเหมือนกัน
แต่ “หน้าที่” ที่เกิดขึ้นแก่ผู้อื่นอันเนื่องมาจากการที่กฎหมายรับรองเสรีภาพให้แก่บุคคลคนหนึ่งนี้ เป็นแต่
เพียง “หน้าที่” ที่จะต้องเคารพเสรีภาพของเขา ผู้ทรงเสรีภาพคงมีอ านาจตามกฎหมายแต่เพียงที่จะเรียกร้อง
3
ให้ผู้อื่นละเว้นจากการรบกวนขัดขวางการใช้เสรีภาพของตนเท่านั้น ดังนั้น อาจกล่าวโดยได้สรุปได้ว่า
“สิทธิ” และ “เสรีภาพ” ย่อมมีความสัมพันธ์กับหน้าที่อย่างปฏิเสธไม่ได้
ในระบอบประชาธิปไตย มักให้ความส าคัญกับ “ความเป็นพลเมือง (citizenship)” ซึ่งหมายถึงการ
ที่สมาชิกของสังคมนั้นมีอิสรภาพซึ่งควบคู่ไปกับความรับผิดชอบ และมี “สิทธิเสรีภาพ” ควบคู่กับ “หน้าที่”
โดยบุคคลที่เป็นสมาชิกต้องมีความสามารถในการยอมรับความแตกต่างและเคารพกติกาการอยู่ร่วมกัน
พร้อมทั้งมีส่วนร่วมต่อความเป็นไปและการแก้ปัญหาในสังคมของตนเอง ทั้งนี้ ปริญญา เทวานฤมิตรกุล
4
ได้สรุป “กรอบความเป็นพลเมือง” ในระบอบประชาธิปไตย ได้ 6 ประการ กล่าวคือ
(1) รับผิดชอบตนเอง และพึ่งพำตนเองได้ ในระบอบประชาธิปไตย ประชาชนมีสิทธิเสรีภาพ และ
มีอิสรภาพ พลเมืองในระบอบประชาธิปไตยจึงเป็นไท คือเป็นอิสรชน ที่รับผิดชอบตนเอง และพึ่งพาตนเอง
1 วรพจน์ วิศรุตพิชญ์, รายงานการวิจัย สิทธิและเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญ(ศึกษารูปแบบการจ ากัดสิทธิและเสรีภาพที่รัฐธรรมนูญ
ให้ไว้อย่างเหมาะสม), (กรุงเทพมหานคร : ส านักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย, 2538), หน้า 17.
2 สมคิด เลิศไพฑูรย์, กฎหมายรัฐธรรมนูญ หลักการใหม่ต ามรัฐธรรมนูญแห่งอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540,
(กรุงเทพมหานคร: ส านักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2548), หน้า 47.
3 วรพจน์ วิศรุตพิชญ์, รายงานการวิจัย สิทธิและเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญ(ศึกษารูปแบบการจ ากัดสิทธิและเสรีภาพที่รัฐธรรมนูญ
ให้ไว้อย่างเหมาะสม), (กรุงเทพมหานคร : ส านักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย, 2538), หน้า 17.
4 ปริญญา เทวานฤมิตรกุล, การศึกษาเพื่อสร้างค วามเป็นพลเมือง, (กรุงเทพมหานคร: สถาบันสัญญา ธรรมศักดิ์ เพื่อ
ประชาธิปไตย), หน้า 30-42.
