Page 43 - kpi19839

“บทบาทของผู้สูงอายุในการพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่นตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ต าบลโคกมั่งงอย
อ าเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูมิ” โดย อ.โชติกา สิงหาเทพ อ.ธนิกานต์ ศรีจันทร์ อ.เสาวนีย์ จันทสังข์

ถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นจะแบ่งลักษณะการถ่ายทอดออกเป็น 2 แบบหลักๆ คือ แบบไม่เป็นลายลักษณ์
อักษร เช่นการสาธิตให้ดูเป็นตัวอย่าง การจดจ าสืบทอดกันมาและแบบเป็นลายลักษณ์อักษรในอดีตส่วนใหญ่

ใช้จารึกในใบลานหรือสมุดข่อย หรือจากภาพวาดที่มีการบันทึกไว้ เพื่อผู้ที่สนใจศึกษาเล่าเรียนสืบต่อกันมาได้

วิธีหนึ่ง

ปฐม นิคมานนท์ (2538 : 279-281) ได้กล่าวถึงการถ่ายทอดสืบสานภูมิปัญญา ไว้ดังนี้

1) การสืบทอดความรู้ภายในชุมชน ส่วนใหญ่เป็นเรื่องของหมู่บ้านที่แทบทุกครัวเรือนท ากัน อาจ
เป็นอาชีพของหมู่บ้านที่แทบทุกครัวเรือนท ากัน อาจเป็นอาชีพรองจากการท าไร่ท านา เช่น เครื่องปั้นดินเผา

จักสาน ทอผ้า ซึ่งสมาชิกของชุมชนได้คลุกคลี คุ้นเคยมาตั้งแต่เด็กภายใต้สภาพการด ารงชีวิตประจ าวัน

2) การสืบทอดภายในครัวเรือน เป็นการสืบทอดความรู้ความช านาญที่มีลักษณะเฉพาะกล่าวคือ
เป็นความสามารถเฉพาะบุคคล หรือเฉพาะครอบครัว เช่น ความสามารถในการรักษาโรค งานช่างศิลป์ ช่างฝีมือ

ความรู้ด้านพิธีกรรมต่างๆ ความรู้เหล่านี้จะถ่ายทอดภายในครอบครัวและเครือญาติ บางอย่างมีการหวงแหน

และเป็นความลับในสายตระกูล
3) การฝึกจากผู้รู้ช านาญเฉพาะอย่าง เป็นการถ่ายทอดที่ผู้สนใจไปขอรับการถ่ายทอดวิชาการ

ผู้รู้อาจเป็นญาติหรือไม่ใช่ญาติ หรืออาจอยู่นอกชุมชนก็ได้ เช่น ช่างโบสถ์ ช่างลายไทย หมอต าแย เป็นต้น

4) การฝึกฝนและค้นคว้าด้วยตนเอง อาชีพและความช านาญหลายอย่างเกิดขึ้นด้วยคิดค้น
ดัดแปลง และพัฒนาขึ้นมาด้วยตนเอง แล้วถ่ายทอดไปสู่ลูกหลาน เช่น การแกะสลักหิน เป็นต้น

5) ความรู้ความช านาญที่เกิดขึ้นจากความบังเอิญหรือสิ่งลึกลับ เป็นความรู้ที่เกิดขึ้นโดยตนเอง
ไม่ได้สนใจหรือไม่ได้คาดคิดมาก่อน มีวิญญาณหรืออ านาจลึกลับเข้าสิงมาบอก ท าให้มีความสามารถในการ

รักษาโรคได้

ส านักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ (2537 อ้างถึงใน จิติกานต์ จินารักษ์, 2551 : 7-8)
ก าหนดว่า กระบวนการถ่ายทอดความรู้และทักษะโดยทั่วไปนั้นมี 7 ส่วน ได้แก่

1) บุคลากร (ผู้ถ่ายทอด) ถือเป็นผู้ที่มีความส าคัญมากที่สุดเพราะเป็นตัวกลางที่น าความรู้มาสู่

ผู้รับการถ่ายทอด

2) สื่อ เป็นเครื่องช่วยในการถ่ายทอดความรู้ให้ประสบความส าเร็จตามเป้าหมาย โดยทั่วไปสื่อมี
หลายประเภท เช่น เอกสาร วัสดุและอุปกรณ์ ผู้ถ่ายทอดจ าเป็นต้องเห็นความส าคัญและความจ าเป็นที่ต้อง

ใช้สื่อประกอบ

3) กิจกรรม (วิธีการ) เป็นการน าความรู้ไปยังผู้รับการถ่ายทอด

4) อาคารสถานที่ ผู้ถ่ายทอดควรเลือกอาคารหรือพื้นที่ที่มีความเหมาะสมกับเนื้อหาที่ถ่ายทอด

5) เนื้อหา เนื้อหาที่ถ่ายทอดอาจเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับการด าเนินชีวิต

42