Page 137 - kpi18358
P. 137
4.1.2 การตรวจราชการในยุคประชาธิปไตย
การตรวจราชการช่วงปี พ.ศ. 2476-2495 มีการออกพระราชบัญญัติว่าด้วยการบริหารราชการ
แผ่นดิน พ.ศ. 2476 ก าหนดต าแหน่งข้าหลวงใหญ่และข้าหลวงราชการ โดยข้าหลวงใหญ่ขึ้นตรง
ต่อคณะรัฐมนตรี ท าหน้าที่ตรวจตรา ควบคุม ชี้แนะกฎหมาย ระเบียบแบบแผนและนโยบายอื่น ๆ
ของรัฐบาลให้แก่ส่วนราชการของกระทรวง ทบวง กรม ในส่วนภูมิภาคและท้องถิ่น รวมทั้งด าเนินการตรวจ
ราชการตามที่คณะรัฐมนตรีหรือนายกรัฐมนตรีมอบหมาย ส่วนข้าหลวงราชการซึ่งอยู่ในระดับรองลงมานั้น
รัฐบาลได้ก าหนดให้กระทรวง ทบวง กรม สามารถแต่งตั้งขึ้นในเขตใดก็ได้ตามความจ าเป็น โดยก าหนดให้
ข้าหลวงตรวจราชการท าหน้าที่ควบคุม แนะน าและชี้แจงข้อราชการที่เกี่ยวข้องกับกระทรวง ทบวง กรม
ตามที่กฎหมายก าหนด (ทศพร ศิริสัมพันธ์, 2545, น.53)
การตรวจราชการในปี พ.ศ. 2495-2523 ช่วงนี้มีการประกาศใช้พระราชบัญญัติว่าด้วยระเบียบ
บริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2495 และยกเลิกระบบข้าหลวงใหญ่และข้าหลวงตรวจราชการ เนื่องจากมีการ
ปรับโครงสร้างการบริหารราชการแผ่นดินใหม่ มีการก าหนดให้มี “ภาค” ในระบบราชการส่วนภูมิภาค โดย
มีต าแหน่งผู้ว่าราชการภาค สังกัดกระทรวงมหาดไทย ท าหน้าที่เป็นหัวหน้าฝ่ายบริหารของภาคและเป็น
ผู้ตรวจราชการประจ าภาค นอกจากนี้ แต่ละกระทรวง ทบวง กรม สามารแต่งตั้งหัวหน้าส่วนราชการประจ า
ภาคได้หากมีความจ าเป็น เพื่อท าหน้าที่ช่วยผู้ว่าราชการภาคในการปกครอง บังคับบัญชาข้าราชการ และท า
หน้าที่ตรวจราชการของหน่วยงานในสังกัดในเขตภาค ต่อมาในปี พ.ศ. 2497 ได้มีการจัดตั้งกรมการตรวจ
ราชการแผ่นดินในส านักนายกรัฐมนตรีขึ้น และก าหนดต าแหน่งผู้ตรวจราชการแผ่นดิน ซึ่งท าหน้าที่คล้าย
กับข้าหลวงใหญ่แต่การท างานจะเน้นที่การสืบสวนสอบสวน และปราบปรามทุจริตมากกว่าการตรวจ
ราชการปกติ แต่ต่อมาในปี พ.ศ. 2503 กรมการตรวจราชการแผ่นดินได้ถูกยกเลิกไป และตั้งส านักงานปลัด
ส านักนายกรัฐมนตรีขึ้นแทน มีการปรับเปลี่ยนต าแหน่งผู้ตรวจราชการแผ่นดินเป็นผู้ตรวจราชการส านัก
นายกรัฐมนตรีท าหน้าที่คล้ายกับผู้ตรวจราชการแผ่นดินแต่ลดบทบาทในการสืบสวนสอบสวน ปราบปราม
ทุจริตลงไป จะเน้นการตรวจราชการตามแผนงานและโครงการ หรือที่เรียกว่าการตรวจราชการกรณีปกติ
(ทศพร ศิริสัมพันธ์, 2545, น. 54; สมพร วรเศรษฐมงคล, 2544, น. 36)
การตรวจราชการในปี พ.ศ. 2524-2529 ในช่วงนี้มีการศึกษาหาแนวทางเพื่อปรับปรุงงานตรวจ
ราชการให้ด าเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพ โดยคณะรัฐมนตรีมีมติให้มีการยกร่างระเบียบส านัก
นายกรัฐมนตรีว่าด้วยการตรวจราชการของผู้ตรวจราชการขึ้น แต่เมื่อคณะรัฐมนตรีส่งเรื่องให้หน่วยงาน
94
