Page 74 - 21211_fulltext

การประหยัดจากขนาดในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
และวิเคราะห์ศักยภาพการควบรวมท้องถิ่นขนาดเล็ก

3.1 การประหยัดจากขนาด มโนทัศน์และการวัด

หลักการประหยัดจากขนาด (economies of scale) แม้ว่าเป็นหลักการ
25
ที่ยอมรับทั่วไป แต่เมื่อจะนำไปประยุกต์ใช้จำเป็นต้องคำนึงถึง “บริบท” หมายถึง
สภาพองค์กร ลักษณะสินค้าและบริการ ปัจจัยนำเข้า กฎระเบียบและแรงจูงใจของ
องค์กร ในที่นี้หมายถึง เทศบาล และ อบต. ซึ่งเป็นองค์กรของรัฐ ทำงานภายใต้ระเบียบ

และกฎเกณฑ์ “บริการของเทศบาล / อบต.” หมายถึง บริการสาธารณะท้องถิ่น (local
public goods) ตามอำนาจหน้าที่ หรือตามสภาพปัญหาของแต่ละพื้นที่ หน่วยงาน

ท้องถิ่นมิได้รับ “ค่าบริการ” จากประชาชน แต่ได้รับงบประมาณจากรัฐเพื่อจัดบริการ
โดยมีงบประมาณจำกัด ปัจจัยนำเข้าที่สำคัญคือ บุคลากร ความรอบรู้และทักษะ
ทุนและเครื่องจักรเครื่องมือเป็นอีกส่วนหนึ่งที่จำเป็น การวัดการประหยัดจากขนาด
(หรือความไม่ประหยัดจากขนาด) มักจะวัดด้วย “เส้นต้นทุน” (cost curve: C(q))

โดยที่ C คือ ต้นทุน ซึ่งอาจจำแนกตามประเภท คือ ต้นทุนบุคลากร ต้นทุนค่าลงทุน
ต้นทุนการดำเนินงาน/กิจกรรม ในขณะที่ q คือ ปริมาณของบริการสาธารณะที่ผลิต
ซึ่งท้ายที่สุดมาจาก “อุปสงค์” คือความต้องการของประชาชน โดยอิง “proxy

variables” เช่น จำนวนประชากร จำนวนบ้าน/โรงเรือน/ร้านค้า/โรงงาน ความหนาแน่น
ของประชากร ฯลฯ

ตัวแปรที่สะท้อนหรือชี้วัดการประหยัดจากขนาด ได้แก่

๏ ตัวชี้วัดที่หนึ่ง Staff/pop1000 หมายถึง จำนวนเจ้าหน้าที่องค์การปกครอง

ส่วนท้องถิ่นต่อประชากร 1,000 คน

๏ ตัวชี้วัดที่สอง capxstaff per capita หมายถึง งบบุคลากรท้องถิ่นบุคลากร
ต่อจำนวนประชากร

25 นอกเหนือจาก “การประหยัดจากขนาด” มีอีกมโนทัศน์หนึ่งที่เรียกว่า economies of scope
หมายถึง หน่วยการให้บริการ y1, y2 อยู่แล้ว สามารถเพิ่มบริการ y3 โดยใช้บุคลากร สถานที่เดิม และ
อุปกรณ์ที่มีอยู่ ผลรวมคือ ต้นทุนต่อหน่วยมีแนวโน้มลดลงเมื่อขนาดการให้บริการเพิ่มขึ้น สะท้อนในเส้น
ต้นทุนต่อหน่วย U-shaped ซึ่งสะท้อนในรูปภาพ แกนตั้ง หมายถึง ต้นทุนต่อหน่วย แกนนอน หมายถึง
ขนาด (scale of operation) โดยมีข้อสันนิษฐานแบบแผนต้นทุน กล่าวคือ ช่วงแรก ต้นทุนต่อหน่วย
ลดลง ช่วงที่สอง ต้นทุนต่อหน่วยถึงจุดต่ำสุด ช่วงที่สาม ต้นทุนต่อหน่วยเพิ่มขึ้น

สถาบันพระปกเกล้า 1