Page 65 - b29255_fulltext
P. 65
ภาคผนวก 1
การเฉลิมพระยศเจ้านายฝ่ายใน
พระยศเจ้านาย
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์ไว้ในธรรมเนียมราชตระกูลในกรุงสยามว่า
ต าแหน่งพระยศเจ้านายแต่ครั้งกรุงเก่ามีอยู่ในพระราชก าหนด กฎมนเทียรบาล ก าหนดพระเกียรติยศพระเจ้า
แผ่นดิน พระบรมวงศานุวงศ์ รวมถึงต าแหน่งของ ข้าราชการ โดยเฉพาะพระยศของเจ้านาย ประกอบด้วย พระยศ
ชั้นต่างๆ ตามฐานะของพระมารดา ซึ่งได้มีการเปลี่ยนแปลงเป็นล าดับมา เช่น พระยศเจ้าฟ้า พระองค์เจ้า หม่อม
เจ้า พระยศเจ้านายแต่ละชั้นยังมีฐานะแตกต่างกันทราบได้จากพระยศน าหน้าพระนาม
ราชประเพณีการเฉลิมพระยศเจ้านาย
พระยศของเจ้านายซึ่งทรงด ารงแต่เมื่อประสูตินั้น ภายหลังพระมหากษัตริย์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้
สถาปนาพระอิสริยยศตามราชประเพณี โดยเฉลิมพระยศบ้าง เลื่อนพระยศบ้าง เช่น เมื่อเจริญพระชันษาโสกันต์
แล้ว โปรดเกล้าฯ สถาปนาให้ทรงกรม ที่เรียกว่า “เจ้าต่างกรม” เลื่อนหม่อมเจ้า ซึ่งเป็นพระโอรส พระธิดา เจ้า
ต่างกรม และพระองค์เจ้าขึ้นเป็นพระองค์เจ้า และเฉลิมพระยศพระบรมวงศานุวงศ์ ให้ทรงด ารงพระอิสริยยศตาม
โอกาสอันควร
การเฉลิมพระยศเจ้านายฝ่ายใน
“ฝ่ายใน” หมายถึง เจ้านายผู้หญิง รวมถึงข้าราชส านักผู้หญิงทุกชั้น ทุกวัย ผู้มีหน้าที่ปฏิบัติราชการในเขต
พระราชฐาน ดังนั้น “ฝ่ายใน” แต่โบราณมาจึงประกอบด้วย พระมเหสี พระสนม เจ้าจอม พระราชธิดา พระราช
นัดดา ท้าวนางต่างๆ
เจ้านายฝ่ายในได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ เฉลิมพระยศเช่นเดียวกับเจ้านายฝ่ายหน้า คือ
เจ้านายผู้ชาย แต่มีจ านวนน้อยกว่าดังที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์ไว้ว่า “เจ้าฟ้า
ผู้หญิงแลพระองค์เจ้าผู้หญิงเป็นต่างกรมได้ทุกชั้น เคยเป็นกรมสมเด็จพระ กรมพระ กรมหลวง กรมขุน กรมหมื่น มี
ทุกชั้น แต่นานๆ น้อยๆ ไม่มากเหมือนต่างกรมผู้ชาย...”
การเฉลิมพระยศเจ้านายฝ่ายในครั้งกรุงศรีอยุธยา – กรุงธนบุรี – กรุงรัตนโกสินทร์
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระบรมราชาธิบายว่า “... แต่ก่อนๆ นั้นเวลาพระเจ้าแผ่นดิน
เสด็จออก พระมเหสี พระสนมเชิญเครื่องออกไปตามเสด็จท้องพระโรงด้วย เห็นจะเหมือนกับในเมืองพม่าทุกวันนี้
ซึ่งเราได้อ่านหนังสือที่คนอังกฤษแต่งว่า เวลาไปเฝ้าเจ้าแผ่นดินพม่า มีพระมเหสีแลพระสนมออกด้วย แต่ในเมือง
เราผู้หญิงไม่ได้ออกมาเสียช้านานหนักหนาแล้ว ไม่ทราบว่าไม่ได้ออกด้วย แลเลิกออกเมื่อไหร่ เห็นจะเป็นด้วย
ผู้หญิงไม่ได้ออกรับแขก ดังนี้ จึงได้เงียบไป”
64
