Page 77 - kpi19164

จากการผลิตแบบเลี้ยงตัวเอง (Self Sufficiency) เป็นการผลิตเพื่อตลาด (Marketing System) ท า
ให้ข้าวกลายเป็นสินค้าออกซึ่งเป็นที่ต้องการของตลาดต่างประเทศ เช่น ฮ่องกง สิงคโปร์ จึงท าให้มี

การขยายพื้นที่ในการเพาะปลูกมากขึ้น ท าให้ความต้องการเงินทุนของชาวนาเพิ่มมากขึ้น ดังนั้น

ชาวนาในระบอบเศรษฐกิจเพื่อการค้าต้องการให้ทุนและเงินกู้ แต่เดิมไม่เคยมีองค์การเครดิตใดใน
ชนบทส าหรับช่วยเหลือชาวนา ชาวนาจึงต้องพึ่งเงินกู้จากคหบดีหรือพ่อค้าปล่อยเงินกู้ ซึ่งเรียก

ดอกเบี้ยในอัตราที่สูงมาก และบางรายก็ใช้วิธีการตกข้าวและตกพืชผลอื่นๆ ด้วย ภาวะเช่นนี้ท าให้

ชาวนาเสียเปรียบอย่างมาก จึงเป็นการยากที่จะปลดหนี้สินของตนโดยล าพัง เพราะต้องเสียดอกเบี้ย
1
ในอัตราที่สูง
ต่อมาในปีพ.ศ. 2457 รัฐบาลสมัยรัชกาลที่ 6 ได้รับอิทธิพลทางความคิดจากเซอร์ เบอร์

นาร์ด ฮันเตอร์ (Sir Bernard Hunter) หัวหน้าธนาคารแห่งมัทราส ประเทศอินเดีย เสนอให้ชาวนาที่
จะเข้ามากู้ยืมเงินรวมตัวกันจัดตั้งเป็นสมาคมเพื่อช่วยเหลือกันและกัน เรียกว่า Co-operation

กระทรวงพระคลังมหาสมบัติจึงมีความคิดที่จะน าวิธีการสหกรณ์เข้ามาใช้ในประเทศไทย เพื่อแก้ไข

ภาวะความเป็นอยู่ของชาวนาที่มีสภาพหนี้สินให้มีสภาพความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น จากข้อเสนอของนายฮัน
เตอร์ ท าให้กระทรวงพระคลังมหาสมบัติได้เพิ่มงานแผนกสหกรณ์เข้าในกรมพาณิชย์และสถิติ

พยากรณ์ และยกฐานะขึ้นเป็นกรมชั้นอธิบดี เพื่อริเริ่มทดลองการจัดตั้งสหกรณ์ ในปีเดียวกัน (พ.ศ.

2
2457) พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ ทรงเป็นอธิบดีกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ใน
กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ

ผลจากการจัดตั้งแผนกสหกรณ์ได้มีการตระเตรียมงานหลายอย่าง เช่น การเผยแพร่ความรู้

การสหกรณ์ การเลือกท้องที่ทดลองจัดตั้งสหกรณ์ การหาทุนเพื่อใช้ในการจัดตั้งสหกรณ์ ตลอดจน
ระเบียบข้อบังคับของสหกรณ์ และรวบรวมวิธีการด าเนินงานต่างๆ เป็นต้น และเพื่อให้การทดลอง

จัดตั้งสหกรณ์สามารถด าเนินการได้

ต่อมาได้ริเริ่มจัดตั้งสหกรณ์หาทุนในจังหวัดพิษณุโลกเป็นแห่งแรกนั้น พระยาสุรบดินทร์
สุรินทร์ฤาไชย (พร จารุจินดา) สมุหเทศาภิบาลมณฑลจังหวัดพิษณุโลก เป็นผู้สนใจในงานสหกรณ์ ได้

ร้องขอให้จัดตั้งเป็นตัวอย่างที่จังหวัดพิษณุโลกก่อน จากเหตุการณ์ดังกล่าวในปี พ.ศ. 2459 เมื่อ

รัฐบาลได้แต่งตั้งอธิบดีกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์เป็นนายทะเบียนสหกรณ์ เพื่อให้มีอ านาจ
ด าเนินการจัดตั้งและรับจดทะเบียนสหกรณ์ จึงตกลงว่า จะจัดตั้งสหกรณ์เพื่อช่วยเหลือเกษตรกรบาง

1 กรมส่งเสริมสหกรณ์, (2519), หลักการของสหกรณ์และการส่งเสริมสหกรณ์ในประเทศไทย (กรุงเทพฯ: กองวิชาการ กรมส่งเสริม
สหกรณ์), น.15-16.
2 พระราชวรวงศ์เธอกรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ ทรงนิพนธ์หนังสือชื่อ “สหกรณ์” พร้อมทั้งทรงบัญญัติศัพท์ค าว่า “สหกรณ์” ซึ่งตรงกับ
ภาษาอังกฤษว่า “Co-operation” และได้มีการพิจารณาแจกหนังสือเล่มนี้ไปยังเจ้าเมืองมณฑลต่าง ๆ เพื่อเรียนรู้เกี่ยวกับสหกรณ์

68